سليم بنګښ
د مجلې ګڼه:۱۳مه
د مجلې د چاپ نېټه : اپريل تا ستمبر ۲۰۱۷
چي په لټون په کښي ګوهر موندی شي
هغه د تورو کاڼو غر يمه زۀ
محمد نواز طائر صاحب يو هر اړخيز شخصيت دی . دوئ په يو وخت کښي شاعر، اديب، نثر نګار، افسانه نګار، محقق، مضمون نويس، نقاد، مترجم ، تاريخ دان او فولکلورسټ دی . د دوئ د يوۀ اړخ احاطه هم په يوۀ ليک کښي نۀ شي کېدی. د دوئ په هر اړخ کتابونه لېکلی کېدی شي. اول خو دوئ د قران مجيد يوۀ ډېره روانه او اسانه ترجمه په بښتو کښي کړې ده. دې نه علاوه د دوئ يو دېرش کتابونه چاپ دي. يوولس کتابونه ئې ترجمه کړي دي. څلور کتابونه ئې ترتيب کړي دي. اوه ويشت کتابونه ئې ناچاپه پراته دي. د ټولو کتابونو تعداد ئې درې اوياؤ ته رسي. د دوئ ځيني کتابونه دوه دوه جلدونه هم لري. په چاپو کتابونو کښي يوولس کتابونه د شاعرۍ چاپ دي چي په کښي اذاد نظمونه، اوږدۀ نظمونه، هائيکو، څلوريزي، غزل وغېره موجود دي. نور کتابونه ئې په نورو مختلفو موضوعاتو ليکلي دي. طائر صاحب وائي چي شعر و ادب د ژبي زينت دی کومه معاشره چي دا صفت ولري هغه مهذبه شي.
فوکلور او کلتو ر که هر څو په يوې معنا کښي استعمالېدی شي خو بيا هم په فوکلور او کلتور کښي فرق شته. ثقافت کل دی او فولکو ر ئې جز دی. په فوکلور کښي خيالي قصې ، اساطير ، روايات ، روماني قصې ، نکلونه ، متلونه ، غږونه ، اولسي سندري ، د اتڼ ناري، ټپې ، کسرونه، سروکي ، موسيقي ، ګډا وغېره شامل دي. زباني او نا ليکلي کلچر کښي هر څۀ ته فولکلور وئيل کېږي. فوکلور نه ثقافت جوړېږي، کوم چي سينه په سينه راروان دی. فولکلور څلور اړخونه لري. يو اړخ ئې اورېدو سره تعلق لري چي پکښي نا ليکلی ادب راځي.
طائر صاحب که يو ښۀ شاعر دی نو يو ښۀ نثر نګار هم دی. دوئ په نثر کښي په ډېرو موِضوعاتو کتابونه ليکلي دي. د دوئ روحي ادب د ادب په تاريخ ، تحقيق او تنقيد تر اوسه يو مستند کتاب دی چي د پښتو د ادب هغه کومه برخه ده چي په دې کتاب کښي شامله نۀ ده. که هغه شاعري ده، که نثر دی، تصوف دی، که اولسي ادب دی، ټپه ده که متل دی، کلاسيکيت دی که جدت دی چي کوم کار پښتنو خېړنکارانو کړی دی يا مستشرقينو کړی دی هغه هر څۀ په دې کتاب کښي موجود دي. خو دغه کتاب يوازي تاريخ تحقيق او تنقيد هم نۀ دی بلکې په دې کتاب کښي د فولکور برخه هم شامله ده.
طاهر صاحب په متلونو کار کړی دی او دوه جلده ئې د روحي متلونو په نوم چاپ دي. متل د فوکلور برخه ده، د هر متل په شا قصه يا ازمائيلې تجربه پرته ده. په متلونو جرګې ګټلي کېږي، متل د هر سوال په جواب کښي د يوې مستندي فېصلې غوندي کار کوي. روحي متلونه په اردو کښي هم چاپ دي. د متلونو په نوم ئې يو بل کتاب هم چاپ دی.
په پښتو ادب کښي د ماشومانو سندري او صوتونه، اولسي قيصۍ،او کلي والي سندري په نومونو ئې کتابونه چاپ دي، دغه سندري او قصې هم د فولکلور برخه دي. ولي چي اولسي ټول ادب چي په وربل ارټ کښي راځي فوکلور دی.
همدغسي طاهر صاحب په ټپې هم بشپړ کار کړی دی. دوه جلده ئې ټپه او ژوند په نوم چاپ دي. دې نه علاوه ئې په نا چاپو اثارو کښي يو کتاب په ټپه مصرعه کښي د محاورې استعمال ،او يو کتاب ئې (( ژوند جانان دا هغه ټپې دي چي طاهر صاحب د حروف تهجي په ترتيب سره ليکلي دي چي تعداد ئې تقريبًا څلورنيم زره دی. د پښتو شفاهي ادب په نوم يو کتاب د پښتو ټپې يوه فولکلوري مطالعه ده. په ټپې کښي هم د پښتنو ټول کلچر خوندي دی . "سپوږميه کړنګ وهه راخېژه" نه تر ننه پوري ټولي ټپې د پښتنو د ژوند ترجماني کوي.
باغ او بهار کتاب ئې هم اولسي شعري اصناف لري. چي تاريخي چاربېتې په کښي دي. د دوئ په افسانو کښي هم کلچر موجود دی. طائر صاحب په خپله وائي چي ا فسانه په ختيځ کښي د حکايت قصې او د داستان په ځائ را مخکښي کړی شوې ده . دغه اصناف زياتره فولکلوري اصناف دي. د دوئ مزاج اولسي دی خو کومي قصې چي په تحرير کښي راغلي دي هغې ته په عرف عام کښي کتابي قيصې يا داستانونه وائي. فولکلوري قيصۍ د پښتون وګړي د اولسي ادب يوه مهمه برخه ده طائر صاحب وائي چي زما يوه افسانه چندڼ او بېره زموږ د دغي فولکلوري قيصو نه ماخوذه ده )
سيماب صاحب ليکي چي طاهر صاحب په خپلو افسانو کښي د پښتون اولسي کلتوري ژوند نړۍ ته پېش کوي د دې قام غېرت ، حميت ، امن پسندي ، انسان دوستي ، قامولي ، پښتونولي ، وطن پرستي ، جفاکشي ، رواداري ، زغم او برداشت ، اجتماعي ژوند او داسي ټول پښتانۀ خويونه اقدار او روايات ټولي نړۍ ته ږدي. د دې دپاره چي دوئ دا قام د خپل لوئ تاريخ موړ پټ کلتور او سپېځلي ژوند ژواک سره د قامونو په صف کښي اودرول غواړي .
د ادم خان درخانۍ مثنوي چي صدر خان خټک ليکلې دی هغۀ ئې تحقيقي مقالې او حاشيو سره چاپ کړی دی. دې نه علاوه ئې يو کتاب د ادم خان درخانۍ يوه تحقيقي څېړنه په نوم چاپ دی دا که هر څو تحقيقي کار دی خو روماني قصې خو د فوکلور بر خه دي. دوئ د يوې ناري په حوالې سره وائي چي دا ناره د سهېلي سيمي ناره معلومېږي . يقينًا په سهېلي سيمي او بيا په خصوصي توګه د ټل خوا او شا دېرش کاله اګاهو پوري د ادم خان او د درخانۍ بدله په نثر کښي وئيل کېده. دې بدلي سره ديارلس بدلي نوري هم وې چي يوۀ مجلسي بنډاري چي نوم ئې خواجو ؤ هغۀ به اوروله. په يوې شپې کښي به ئې يوه بدله ماسخوتن مانځۀ نه ورستو شروع کوله او د سحر بانګه پوري به بدله روانه وه. دا مجلس زموږ د سيمي يو خوږ مجلس ؤ چي د خواجو مرګ سره دېرش کاله مخکښي ختم شوی دی. ځيني بدلي خلګو سره هم شته خو اوس د خواجو زامن ګرځي او هغه بدلي په قيمت اخلي او سوځوي ئې. د دوئ دا خيال دی چي زموږ پلار ته به د دې په وجه په قبر کښي عذاب ملاوېږي. دا بدلي خواجو ته زړۀ په زړۀ رارسېدلي وې. د خواجو په بدلو کښي د درخو د پلار نوم پيرجوګه ؤ او د پياوي د پلار نوم طاؤس خان ؤ. طاؤس خان او پير جوګه ورورڼه وو. مير مامې د ادم خان ترۀ او سخر ؤ . مير مامي سره هم د ادم خان دښمني وه، ميرمامي د پياوي په مرسته ادم خان په اعتبار کښي وژلی ؤ. په دغو بدلو کښي درخو حسن خان چي د ادم خان پلار ؤ د ادم خان دپاره کوژدلې وه خو درخو د پياوي د ترۀ لور وه نو ترلۀ خو د تربرۀ وي. دا دښمني په دې جوړه شوې وه. ميروګي د خېشکو ؤ او د پلار نوم ئې مومن خان سردار ؤ. ډېر زړور جنګيالی ؤ. د ادم خان د آس نوم مجنون و او د ميروګي اس ملنګ نومېدو. ډېري خبري د صدر خان په مثنوي کښي نشته خو خواجو به په خپلي بدلي کښي اورولې.
د طاهر صاحب شپاړسو نه زيات کتابونه چاپ او نا چاپ خالص فوکلور سره تعلق لري.دوئ په افسانو په شاعرۍ په ترجمو په تحقيق په تاريخ او ادب تراش کښي هم متل او ټپې نه ځان نۀ شي خلاصولی .
طائر صاحب د يوۀ نوميالي فولکلورسټ په حېث شهرت لري. د دوئ په هر صنف کښي فوکلور او کلچر موجود دی. په دې اړخ په دوئ بشپړ کار کېدی شي.
ماخذونه
محمد نواز طائر پروفېسر د ادب تراش دوهم جلد ادب ساز
محمد نواز طائر پروفېسر ادم خان درخانۍ ( يوۀ څېړنه )
شېر زمان سيماب ډاکټر پروفېسر محمد نواز طائر يوه مطالعه
بشره خاتون ډاکټر د صوابۍ د ثقافت هنداره
محمد نواز طائر پروفېسر خوبونه
محمد نواز طائر پروفېسر روحي ادب ( اردو )
محمد نواز طائر پروفېسر روحي متلونه ( اردو )
محمد نواز طائر پروفېسر لنډي ګامونه
محمد نواز طائر پروفېسر پرواز
( نوټ ) دغه مضمون د محمد نواز طائر صاحب په ژوند د پښتو اکېډمۍ پېښور له خوا د دوئ په درانوي کښي جوړي شوي دستورې کښي اورولی شوی ؤ.